ThS. Nguyễn Hữu Khoa
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Nam
Email: nhkkoa@vks.gov.vn
(Theo tạp chí Giáo dục xã hội)
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Nam
Email: nhkkoa@vks.gov.vn
(Theo tạp chí Giáo dục xã hội)
1. Đặt vấn đề
Tội phạm chức vụ trong khu vực công đang trở thành một thách thức nghiêm trọng đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Theo báo cáo của Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội năm 2024, số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện, điều tra, xử lý đã tăng 20,55% so với năm trước[1]. Con số này không chỉ phản ánh sự gia tăng về mặt phát hiện mà còn cho thấy tính chất phức tạp và nhiều chiều của vấn đề tham nhũng trong bộ máy nhà nước.
Tội phạm chức vụ không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn làm suy giảm niềm tin của người dân đối với chính quyền, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội. Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 với 12 hành vi tham nhũng được xác định rõ ràng, từ tham ô tài sản, nhận hối lộ đến lạm dụng chức vụ, quyền hạn[2]. Tuy nhiên, việc thực thi và đạt hiệu quả cao trong phòng ngừa vẫn còn những hạn chế nhất định.
Trong bối cảnh đó, việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có hệ thống phòng chống tham nhũng hiệu quả như Hàn Quốc và Singapore trở nên cấp thiết. Hàn Quốc với Ủy ban Chống tham nhũng và Quyền lợi công dân (ACRC) đã xây dựng được một hệ thống phòng chống tham nhũng toàn diện, kết hợp giữa giáo dục, công nghệ và các biện pháp thể chế[3]. Singapore với Cục Điều tra các hành vi tham nhũng (CPIB) và khung pháp lý nghiêm minh đã trở thành một trong những quốc gia ít tham nhũng nhất thế giới[4].
Nghiên cứu này nhằm phân tích hiện trạng tội phạm chức vụ trong khu vực công tại Việt Nam, tìm hiểu các mô hình và giải pháp thành công của Hàn Quốc và Singapore, từ đó đề xuất những giải pháp phù hợp cho Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay.
2. Nội dung
2.1. Hiện trạng tội phạm chức vụ trong khu vực công tại Việt Nam
2.1.1. Tình hình và xu hướng phát triển
Tình hình tội phạm chức vụ trong khu vực công tại Việt Nam trong những năm gần đây có những diễn biến phức tạp. Theo báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2024, tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu tiếp tục diễn biến phức tạp trên nhiều lĩnh vực ở hầu hết các địa phương[5]. Đặc biệt, số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện, điều tra, xử lý nhiều hơn 20,55%, cho thấy cả sự gia tăng trong hoạt động phát hiện và mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
Các hành vi tham nhũng chức vụ thường tập trung vào những lĩnh vực nhạy cảm như quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản; cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước; thu, chi ngân sách; đầu tư xây dựng; tài chính, ngân hàng, thuế, hải quan[6]... Những lĩnh vực này có đặc điểm chung là liên quan đến quyền lực nhà nước trong việc đưa ra quyết định hành chính, quản lý nguồn lực quan trọng và có nhiều cơ hội để các cá nhân lợi dụng chức vụ, quyền hạn vì mục đích trục lợi cá nhân.
Trong 7 tháng từ ngày 15/9/2024 đến ngày 14/4/2025, lực lượng công an nhân dân đã phát hiện 512 vụ với 1.057 đối tượng phạm tội về tham nhũng, chức vụ[7]. Con số này cho thấy tính chất nghiêm trọng và quy mô của vấn đề tội phạm chức vụ trong khu vực công. Đồng thời, nó cũng phản ánh hiệu quả của công tác phát hiện và điều tra đã được tăng cường trong thời gian gần đây.
2.1.2. Khung pháp lý hiện tại
Việt Nam đã xây dựng một khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh về phòng, chống tham nhũng với trụ cột chính là Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2018. Luật này quy định về phòng ngừa, phát hiện tham nhũng; xử lý tham nhũng và hành vi khác vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng[8]. So với văn bản Luật trước đó, Luật PCTN năm 2018 đã mở rộng phạm vi điều chỉnh bao gồm cả việc xử lý cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi khác vi phạm pháp luật về phòng chống tham nhũng.
Luật PCTN năm 2018 xác định 12 hành vi tham nhũng trong khu vực nhà nước bao gồm: tham ô tài sản; nhận hối lộ; lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; lạm quyền trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; giả mạo trong công tác vì vụ lợi; đưa hối lộ, môi giới hối lộ; lợi dụng chức vụ, quyền hạn sử dụng trái phép tài sản công vì vụ lợi; nhũng nhiễu vì vụ lợi; không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; và lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che cho người có hành vi vi phạm pháp luật[9].
Luật cũng đặc biệt chú trọng đến trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong công tác phòng, chống tham nhũng. Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị để xảy ra tham nhũng trong cơ quan do mình quản lý có thể bị kỷ luật bằng các hình thức khiển trách, cảnh cáo hoặc cách chức tùy theo mức độ nghiêm trọng[10].
2.1.3. Những hạn chế trong công tác phòng ngừa
Mặc dù đã có khung pháp lý tương đối đầy đủ, công tác phòng ngừa tội phạm chức vụ trong khu vực công tại Việt Nam vẫn còn những hạn chế nhất định. Một trong những vấn đề cơ bản là việc phòng ngừa chưa thực sự chủ động và toàn diện. Công tác tuyên truyền giáo dục về phòng, chống tham nhũng chưa được thực hiện một cách có hệ thống và hiệu quả[11].
Hệ thống kiểm tra, giám sát còn có những bất cập trong việc phát hiện sớm các dấu hiệu tham nhũng. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phòng, chống tham nhũng mặc dù đã được triển khai nhưng chưa đạt hiệu quả tối ưu¹[12]. Đặc biệt, các dịch vụ công trực tuyến mặc dù đã phát triển mạnh với 4.454 thủ tục hành chính được cung cấp trực tuyến và tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn đạt 98,74%[13], nhưng vẫn còn khoảng trống trong việc ngăn chặn hành vi “tham nhũng vặt” và các hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực khác.
2.2. Kinh nghiệm của Hàn Quốc trong phòng ngừa tội phạm chức vụ
2.2.1. Mô hình tổ chức thể chế
Hàn Quốc đã xây dựng một mô hình tổ chức thể chế hiệu quả trong phòng chống tham nhũng với cơ quan trung tâm là Ủy ban Chống tham nhũng và Quyền lợi công dân (Anti-Corruption & Civil Rights Commission - ACRC). ACRC hoạt động như một “tháp điều khiển” chống tham nhũng của Hàn Quốc, có nhiệm vụ thiết lập và vận hành các chính sách và thể chế chống tham nhũng cũng như ngăn ngừa tham nhũng bằng cách truyền bá văn hóa liêm chính và thực hiện giáo dục liêm chính.[14]
ACRC có các chức năng chính bao gồm: đóng vai trò là tháp điều khiển chống tham nhũng và liêm chính, vận hành hệ thống hợp tác trên phạm vi chính phủ để thúc đẩy các biện pháp chống tham nhũng của chính phủ một cách toàn diện và có hệ thống; tạo ra văn hóa liêm chính trong các cơ quan công quyền thông qua việc vận hành các hệ thống đa dạng như Luật Cấm vận động và Quà tặng bất chính, và Luật Phòng ngừa Xung đột lợi ích liên quan đến Nhiệm vụ của Công chức công[15].
Điểm đặc biệt của mô hình Hàn Quốc là việc ACRC dẫn đầu các nỗ lực của các tổ chức công để cải thiện liêm chính thông qua việc đánh giá và đo lường các nỗ lực và quy trình của các tổ chức công trong việc thực hiện các chính sách liêm chính (Đánh giá Sáng kiến Chống tham nhũng - AIA) và kết quả (Đánh giá Liêm chính)[16]. Hệ thống này giúp ACRC cung cấp tư vấn liêm chính được cá nhân hóa cho các tổ chức có mức độ liêm chính thấp.
2.2.2. Hệ thống giáo dục và đào tạo
Một trong những điểm mạnh của Hàn Quốc trong phòng chống tham nhũng là hệ thống giáo dục liêm chính toàn diện từ sớm. Hàn Quốc chú trọng giáo dục về đạo đức, liêm chính ngay từ thế hệ trẻ. Ở giai đoạn tiểu học, học sinh đã được giáo dục về các giá trị cơ bản như trung thực, công bằng và trách nhiệm[17]. Các chương trình học không chỉ dạy lý thuyết mà còn khuyến khích học sinh thực hành những giá trị này trong cuộc sống hàng ngày.
Hệ thống giáo dục Hàn Quốc đặc biệt chú trọng phát triển những phẩm chất đạo đức như tôn trọng, sự trung thực và lòng yêu nước. Điều này tạo nền tảng vững chắc cho việc hình thành ý thức liêm chính trong xã hội và đặc biệt là trong đội ngũ công chức tương lai.[18]
ACRC vận hành Viện Đào tạo Chống tham nhũng, là tổ chức giáo dục duy nhất ở Hàn Quốc chuyên về chống tham nhũng[19]. Viện này có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng nhận thức và kỹ năng chống tham nhũng cho đội ngũ công chức và người dân. Chương trình đào tạo được thiết kế phù hợp với từng đối tượng, từ cán bộ lãnh đạo cấp cao đến công chức cơ sở.
2.2.3. Ứng dụng công nghệ trong phòng chống tham nhũng
Hàn Quốc đã tích cực áp dụng các công cụ công nghệ để phát hiện và ngăn ngừa tham nhũng, tạo ra một hệ thống giám sát minh bạch và hiệu quả. Một trong những công cụ quan trọng là các nền tảng giám sát trực tuyến và các hệ thống báo cáo tham nhũng. Công dân có thể sử dụng các ứng dụng di động hoặc website của ACRC để báo cáo các hành vi tham nhũng, lạm dụng quyền lực, hoặc các vi phạm trong khu
vực công.[20]
Đặc biệt, các nền tảng này cho phép người dân và nhân viên nhà nước gửi báo cáo ẩn danh, giúp tạo ra môi trường an toàn để tố giác tham nhũng mà không sợ bị trả thù. Hàn Quốc cũng áp dụng các hệ thống quản lý dữ liệu công khai để tăng cường tính minh bạch trong các giao dịch và hoạt động của chính phủ.[21]
Công nghệ blockchain đang dần được áp dụng tại Hàn Quốc trong việc bảo vệ tính minh bạch của các giao dịch tài chính và quản lý tài sản công. Công nghệ này cho phép lưu trữ các dữ liệu một cách không thể thay đổi và minh bạch, giúp ngăn ngừa việc thao túng hoặc sửa đổi thông tin[22]. Hàn Quốc cũng sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để phát hiện những bất thường trong các giao dịch tài chính và hành vi của cán bộ công chức, giúp nhanh chóng phát hiện các dấu hiệu tham nhũng[23].
2.3. Kinh nghiệm của Singapore trong phòng ngừa tội phạm chức vụ
2.3.1. Khung kiểm soát tham nhũng và cơ quan chuyên trách
Singapore đã xây dựng một khung kiểm soát tham nhũng hiệu quả với bốn trụ cột chính: luật pháp (laws), xét xử (adjudication), thực thi (enforcement) và hành chính công (public administration), được hỗ trợ bởi ý chí chính trị và khả năng lãnh đạo[24]. Cơ quan trung tâm trong hệ thống này là Cục Điều tra các hành vi tham nhũng (Corrupt Practices Investigation Bureau - CPIB), được thành lập từ năm 1952 như một cơ quan độc lập.
CPIB có nhiệm vụ điều tra và truy tố các hành vi gian lận và tham nhũng nghiêm trọng hoặc phức tạp ở Singapore. CPIB có thẩm quyền điều tra mọi hành vi hoặc hình thức tham nhũng trong cả khu vực công và tư nhân ở Singapore, và trong quá trình thực hiện, bất kỳ tội phạm nào khác theo bất kỳ luật nào, với quyền bắt giữ[25].
Điểm đặc biệt của mô hình Singapore là CPIB hoạt động độc lập, trước đây thuộc thẩm quyền của Tổng chưởng lý, sau đó được chuyển về Văn phòng Thủ tướng vào năm 1969 để đảm bảo tính độc lập cao nhất.[26] Điều này giúp CPIB có thể điều tra mọi cấp độ trong chính quyền mà không bị can thiệp.
2.3.2. Khung pháp lý nghiêm minh
Singapore dựa vào hai đạo luật chính để chống tham nhũng: Đạo luật Phòng ngừa Tham nhũng (Prevention of Corruption Act - PCA) và Đạo luật Tham nhũng, Buôn bán Ma túy và Các tội phạm nghiêm trọng khác (Tịch thu Lợi ích) (Corruption, Drug Trafficking and Other Serious Crimes (Confiscation of Benefits) Act - CDSA).[27]
PCA có phạm vi rộng áp dụng cho những người đưa hoặc nhận hối lộ trong cả khu vực công và tư nhân. Đạo luật này định nghĩa tham nhũng một cách rộng rãi như một món hối lộ được cung cấp để đổi lấy một ưu đãi. Hối lộ có thể ở dạng tiền tệ hoặc phi tiền tệ, bao gồm tiền, quà tặng, khoản vay, phí, phần thưởng, hoa hồng hoặc tài sản khác; bất kỳ chức vụ, việc làm hoặc hợp đồng nào; bất kỳ khoản thanh toán, miễn trừ, xóa nợ hoặc thanh lý tài sản của bất kỳ khoản vay, nghĩa vụ hoặc trách nhiệm
nào khác.[28]
Đặc điểm nổi bật của khung pháp lý Singapore là mức hình phạt nghiêm khắc. Một người bị kết án tội theo PCA sẽ bị phạt không quá 100.000 đô la Singapore hoặc bị phạt tù không quá 5 năm hoặc cả hai, đối với mỗi tội phạm tham nhũng. Đối với các giao dịch tham nhũng liên quan đến hợp đồng hoặc đề xuất hợp đồng với chính phủ, mức phạt có thể lên đến 100.000 đô la Singapore hoặc bị phạt tù không quá 7 năm[29].
2.3.3. Nguyên tắc “không ai được miễn trừ”
Một trong những nguyên tắc cốt lõi của Singapore trong phòng chống tham nhũng là “không ai được miễn trừ” (No One is Exempted). CPIB điều tra tất cả các vụ tham nhũng, bất kể đó là cá nhân trong khu vực công hay tư nhân hoặc thành viên của công chúng. Bất kể cấp bậc, thâm niên và quan hệ chính trị của người đó, không ai được miễn trừ khỏi pháp luật.[30]
Nguyên tắc này được thể hiện rõ qua việc thực thi pháp luật nghiêm minh đối với tất cả các cấp độ trong xã hội, từ công chức cấp thấp đến các quan chức cấp cao. Ý chí chính trị mạnh mẽ để xóa bỏ tham nhũng được thiết lập bởi Thủ tướng sáng lập Singapore, ông Lý Quang Diệu, khi Đảng Hành động Nhân dân (PAP) được bầu vào chính phủ năm 1959[31].
Kết quả của việc thực hiện nguyên tắc này là một văn hóa không khoan nhượng với tham nhũng đã trở thành một phần không thể tách rời của tâm lý và lối sống Singapore. Điều này góp phần tạo nên danh tiếng của Singapore như một trong những quốc gia ít tham nhũng nhất thế giới và có chỉ số minh bạch nhất châu Á theo các chỉ số như Chỉ số Nhận thức về Tham nhũng (CPI).[32]
2.4. So sánh và đánh giá các mô hình
2.4.1. Điểm chung trong các mô hình thành công
Khi so sánh các mô hình phòng chống tham nhũng của Hàn Quốc và Singapore, có thể nhận thấy một số điểm chung quan trọng góp phần tạo nên sự thành công.
Đầu tiên là sự tồn tại của một cơ quan chuyên trách độc lập có thẩm quyền cao trong việc điều tra và xử lý tham nhũng. ACRC của Hàn Quốc và CPIB của Singapore đều hoạt động với mức độ độc lập cao, không bị can thiệp từ các cơ quan khác.
Thứ hai, cả hai quốc gia đều có khung pháp lý rõ ràng và nghiêm minh với các hình phạt đủ sức răn đe. Hàn Quốc với các đạo luật như Luật Cấm vận động và Quà tặng bất chính, Singapore với PCA và CDSA đều tạo ra một hệ thống pháp lý toàn diện và hiệu quả.
Thứ ba, cả hai mô hình đều chú trọng đến việc xây dựng văn hóa liêm chính từ sớm thông qua giáo dục. Hàn Quốc với hệ thống giáo dục liêm chính từ bậc tiểu học và Singapore với việc xây dựng văn hóa không khoan nhượng với tham nhũng đã tạo nền tảng vững chắc cho công tác phòng chống tham nhũng.
2.4.2. Đặc điểm riêng của từng mô hình
Mô hình Hàn Quốc có đặc điểm nổi bật là việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ hiện đại trong phòng chống tham nhũng. Các nền tảng báo cáo trực tuyến, blockchain, phân tích dữ liệu lớn được sử dụng một cách có hệ thống và hiệu quả. Hàn Quốc cũng có hệ thống đánh giá định kỳ các tổ chức công thông qua AIA, giúp đo lường và cải thiện hiệu quả phòng chống tham nhũng.
Mô hình Singapore có đặc điểm nổi bật là tính nghiêm minh tuyệt đối trong thực thi pháp luật với nguyên tắc “không ai được miễn trừ”. CPIB có quyền hạn rộng rãi và hoạt động độc lập cao, có thể điều tra bất kỳ ai từ công chức cấp thấp đến quan chức cấp cao nhất. Singapore cũng chú trọng đến việc xây dựng hệ thống tư pháp độc lập để đảm bảo việc xét xử công bằng.
2.4.3. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Từ việc phân tích các mô hình của Hàn Quốc và Singapore, có thể rút ra những bài học kinh nghiệm quan trọng cho Việt Nam, cụ thể như sau:
Đầu tiên, cần xây dựng một cơ quan chuyên trách phòng chống tham nhũng có thẩm quyền cao và hoạt động độc lập. Cơ quan này cần có đủ nguồn lực và quyền hạn để thực hiện hiệu quả các chức năng phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng.
Thứ hai, cần hoàn thiện khung pháp lý với các quy định rõ ràng, toàn diện và có hình phạt đủ sức răn đe. Việt Nam cần tiếp tục sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về phòng chống tham nhũng để phù hợp với tình hình thực tế và đảm bảo tính khả thi trong thực thi.
Thứ ba, cần đầu tư mạnh mẽ vào việc xây dựng văn hóa liêm chính thông qua giáo dục và tuyên truyền. Việt Nam cần xây dựng chương trình giáo dục liêm chính toàn diện từ các bậc học phổ thông đến đào tạo, bồi dưỡng công chức.
Thứ tư, cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phòng chống tham nhũng, từ việc số hóa các dịch vụ công đến xây dựng các hệ thống giám sát, báo cáo tham nhũng hiệu quả.
2.5. Đề xuất giải pháp cho Việt Nam
2.5.1. Hoàn thiện khung thể chế và tổ chức
Để nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tội phạm chức vụ trong khu vực công, Việt Nam cần hoàn thiện khung thể chế và tổ chức theo hướng tập trung và thống nhất. Đầu tiên, cần nghiên cứu thành lập một cơ quan chuyên trách cấp quốc gia về phòng chống tham nhũng, tương tự như ACRC của Hàn Quốc hoặc CPIB của Singapore, có thẩm quyền điều phối toàn diện các hoạt động phòng chống tham nhũng trên cả nước.
Cơ quan này cần được trao quyền hạn rộng rãi trong việc điều tra, phát hiện và đề xuất xử lý các vụ việc tham nhũng, đồng thời có chức năng xây dựng chính sách, hướng dẫn và đánh giá hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng của các cơ quan, đơn vị. Để đảm bảo tính độc lập và hiệu quả, cơ quan này nên trực thuộc Thủ tướng Chính phủ hoặc Quốc hội, có nguồn ngân sách riêng và quyền tự chủ trong hoạt động chuyên môn.
Đồng thời, cần tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trong công tác phòng chống tham nhũng. Việc thực hiện nghiêm túc quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ lãnh đạo, đề cao đạo đức công vụ và trách nhiệm xã hội cần được coi là ưu tiên hàng đầu[33]. Cần xây dựng cơ chế đánh giá định kỳ hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng của từng cơ quan, đơn vị, tương tự như mô hình AIA của Hàn Quốc.
2.5.2. Tăng cường công tác giáo dục và tuyên truyền
Việt Nam cần xây dựng một hệ thống giáo dục liêm chính toàn diện, bắt đầu từ bậc học phổ thông đến đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức. Chương trình giáo dục cần được thiết kế phù hợp với từng đối tượng, tập trung vào việc hình thành ý thức, thái độ và hành vi liêm chính trong công việc và cuộc sống.
Cần chú trọng công tác tuyên truyền về phòng, chống tham nhũng gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh[34]. Việc gắn kết giữa giáo dục liêm chính với các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc sẽ giúp tạo nền tảng vững chắc cho việc xây dựng văn hóa liêm chính trong xã hội.
Cần xây dựng và ban hành bộ quy tắc ứng xử của cán bộ, đảng viên trong công việc và trách nhiệm giải trình trước cơ quan có trách nhiệm về những vấn đề liên quan theo quyền hạn, chức trách, nhiệm vụ được giao.[35] Đồng thời, cần có cơ chế phù hợp khen thưởng, bảo vệ người tố cáo tham nhũng đúng và tạo điều kiện, cơ chế đãi ngộ xứng đáng cho đội ngũ chuyên trách làm công tác phòng chống tham nhũng.
2.5.3. Ứng dụng công nghệ số trong phòng chống tham nhũng
Việt Nam cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số vào hoạt động phòng chống tham nhũng với năm nhóm giải pháp đồng bộ, cụ thể là:
Đầu tiên là cần đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến để chủ động phòng ngừa “tham nhũng vặt”.[36] Việc số hóa các thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến sẽ giảm thiểu cơ hội tiếp xúc trực tiếp giữa người dân và cán bộ, từ đó hạn chế các hành vi nhũng nhiễu, gây phiền hà.
Thứ hai, cần xây dựng hệ thống báo cáo và giám sát tham nhũng trực tuyến, cho phép người dân và công chức báo cáo các hành vi tham nhũng một cách thuận tiện và an toàn. Hệ thống này cần đảm bảo tính bảo mật thông tin người báo cáo và có cơ chế xử lý nhanh chóng, hiệu quả các thông tin được cung cấp.
Thứ ba, cần ứng dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để phát hiện các bất thường trong hoạt động của cơ quan, đơn vị và cá nhân. Việc phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau sẽ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu tham nhũng và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Thứ tư, cần nghiên cứu áp dụng công nghệ blockchain trong quản lý tài sản công, đấu thầu và các giao dịch tài chính của cơ quan nhà nước để đảm bảo tính minh bạch và không thể thay đổi của dữ liệu.
Thứ năm, cần xây dựng hệ thống quản lý và giám sát tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức bằng công nghệ số để phát hiện kịp thời các trường hợp có tài sản không rõ nguồn gốc.
2.5.4. Hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát
Việt Nam cần hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát theo hướng tăng cường tính chủ động, hiệu quả và toàn diện. Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng; quản lý chặt chẽ cán bộ, đảng viên, công chức; siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và bộ máy Nhà nước[37]. Nhiệm vụ này phải được tiến hành thường xuyên, toàn diện, công khai, dân chủ, thận trọng, chặt chẽ.
Cần nâng cao hiệu quả công tác phát hiện, xử lý tiêu cực, tham nhũng thông qua công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, giải quyết khiếu nại, tố cáo; tập trung vào những lĩnh vực, địa bàn dễ phát sinh tiêu cực, những nơi có vấn đề nổi cộm, gây bức xúc cho xã hội.[38]
Đặc biệt, cần hoàn thiện pháp luật về đăng ký tài sản và kiểm toán theo hướng xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm, quan hệ phối hợp của cơ quan đăng ký tài sản, kiểm toán với cơ quan điều tra[39]. Cần tăng cường tính độc lập và tự chịu trách nhiệm của các cơ quan thanh tra trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao.
3. Kết luận
Tội phạm chức vụ trong khu vực công đang trở thành một thách thức nghiêm trọng đối với Việt Nam, với số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ tăng 20,55% trong năm 2024. Mặc dù đã có khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh với Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018, việc thực thi và đạt hiệu quả cao trong phòng ngừa vẫn còn những hạn chế nhất định.
Kinh nghiệm của Hàn Quốc và Singapore cho thấy những yếu tố then chốt để xây dựng hệ thống phòng chống tham nhũng hiệu quả. Hàn Quốc với ACRC đã tạo ra một mô hình tổ chức thể chế toàn diện, kết hợp giữa giáo dục liêm chính từ sớm và ứng dụng công nghệ hiện đại. Singapore với CPIB và nguyên tắc “không ai được miễn trừ” đã xây dựng được một hệ thống thực thi pháp luật nghiêm minh và hiệu quả.
Để nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm chức vụ trong khu vực công, Việt Nam cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: hoàn thiện khung thể chế và tổ chức với việc xem xét thành lập cơ quan chuyên trách cấp quốc gia; tăng cường công tác giáo dục và tuyên truyền để xây dựng văn hóa liêm chính; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong các hoạt động phòng chống tham nhũng; và hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm.
Việc học hỏi và ứng dụng có chọn lọc các kinh nghiệm thành công từ Hàn Quốc và Singapore, kết hợp với đặc điểm riêng của Việt Nam, sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng một bộ máy nhà nước liêm chính, hiệu quả, phục vụ tốt hơn lợi ích của nhân dân và sự phát triển bền vững của đất nước.
Danh mục tài liệu tham khảo
- Anti-Corruption & Civil Rights Commission. (2020). Overview: Anti-Corruption Policies. Retrieved from https://www.acrc.go.kr/menu.es?mid=a20201010000
- Quốc Hội Việt Nam. (2018). Luật Phòng, chống tham nhũng số 36/2018/QH14. Retrieved from https://vibonline.com.vn/wp-content/uploads/2021/05/Luat-Phong-chong-tham-nhung-2018_36.2018.QH14..pdf
- Bộ Công an Việt Nam. (2024). Số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện, điều tra, xử lý tăng 20,55%. Retrieved from https://congan.ninhbinh.gov.vn/so-vu-pham-toi-ve-tham-nhung-va-chuc-vu-duoc-phat-hien-dieu-tra-xu-ly-tang-2055
- Bùi Thị Thu Huyền. (2021). Phòng, chống tiêu cực trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Tạp chí Nội chính, Retrieved from https://noichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi/202109/phong-chong-tieu-cuc-trong-can-bo-dang-vien-cong-chuc-vien-chuc-310119/
- Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Singapore's Corruption Control Framework. Retrieved from https://www.cpib.gov.sg/about-corruption/prevention-and-corruption/singapores-corruption-control-framework/
- Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Prevention Of Corruption Act. Retrieved from https://www.cpib.gov.sg/about-corruption/legislation-and-enforcement/prevention-of-corruption-act/
- Ly luận chính trị và truyền thông. (2025). Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam. Retrieved from https://lyluanchinhtrivatruyenthong.vn/giao-duc-liem-chinh-phong-chong-tham-nhung-kinh-nghiem-cua-han-quoc-va-goi-mo-cho-viet-nam-p29087.html
- Nội chính Trung ương. (2017). Tuyên truyền Luật Phòng, chống tham nhũng. Retrieved from http://cmsc.gov.vn/xem-chi-tiet/-/asset_publisher/WqvULR6gmpvh/Content/tuyen-truyen-luat-phong-chong-tham-nhung?3098202
- OECD. (2024). Anti-Corruption and Integrity Outlook 2024 – Country Notes: Korea. Retrieved from https://www.oecd.org/en/publications/anti-corruption-and-integrity-outlook-2024-country-notes_684a5510-en/korea_fea288f6-en.html
- UBND tỉnh Bắc Kạn. (2021). 6 nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm thực hiện công tác phòng, chống tội phạm. Retrieved from https://backan.gov.vn/pages/6-nhiem-vu-va-giai-phap-trong-tam-thuc-hien-cong-t-25b8.aspx
- UBND tỉnh Lai Châu. (2024). Tăng cường ứng dụng công nghệ số vào phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Retrieved from https://chuyendoiso.laichau.gov.vn/tin-tong-hop/tang-cuong-ung-dung-cong-nghe-so-vao-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc-631.html
[1] Bộ Công an Việt Nam. (2024). Số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện, điều tra, xử lý tăng 20,55%.
[2] Nội chính Trung ương. (2017). Tuyên truyền Luật Phòng, chống tham nhũng.
[3] Anti-Corruption & Civil Rights Commission. (2020). Overview Anti-Corruption Policies.
[4] Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Singapore's Corruption Control Framework.
[5] Bộ Công an Việt Nam. (2024). Số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện, điều tra, xử lý tăng 20,55%.
[6] Nội chính Trung ương. (2023). Hoàn thiện cơ chế phòng ngừa, ngăn chặn tham nhũng trong thiết chế quyền lực nhà nước.
[7] Thanh tra. (2025). Công an phát hiện hơn 1.000 người phạm tội tham nhũng, chức vụ trong 7 tháng.
[8] Quốc Hội Việt Nam. (2018). Luật Phòng, chống tham nhũng số 36/2018/QH14.
[9] Quốc Hội Việt Nam. (2018). Luật Phòng, chống tham nhũng số 36/2018/QH14.
[10] Nội chính. (2022). Các quy định về xử lý công chức tham nhũng.
[11] Ban Nội chính Tuyên Quang. (2023). Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
[12] UBND tỉnh Lai Châu. (2024). Tăng cường ứng dụng công nghệ số vào phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
[13] UBND tỉnh Lai Châu. (2024). Tăng cường ứng dụng công nghệ số vào phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
[14] Anti-Corruption & Civil Rights Commission. (2020). Overview | Anti-Corruption | Policies.
[15] Anti-Corruption & Civil Rights Commission. (2020). Overview | Anti-Corruption | Policies.
[16] OECD. (2024). Anti-Corruption and Integrity Outlook 2024 – Country Notes: Korea.
[17] Lý luận chính trị và truyền thông. (2025). Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam.
[18] Lý luận chính trị và truyền thông. (2025). Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam.
[19] Anti-Corruption & Civil Rights Commission. (2020). Overview | Anti-Corruption | Policies.
[20] Lý luận chính trị và truyền thông. (2025). Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam.
[21] Lý luận chính trị và truyền thông. (2025). Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam.
[22] Lý luận chính trị và truyền thông. (2025). Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam.
[23] Lý luận chính trị và truyền thông. (2025). Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam.
[24] Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Singapore's Corruption Control Framework.
[25] Wikipedia. (2005). Corrupt Practices Investigation Bureau.
[26] Wikipedia. (2005). Corrupt Practices Investigation Bureau.
[27] Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Singapore's Corruption Control Framework.
[28] Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Prevention Of Corruption Act.
[29] Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Prevention Of Corruption Act.
[30] Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Prevention Of Corruption Act.
[31] Corrupt Practices Investigation Bureau. (2025). Singapore's Corruption Control Framework.
[32] Wikipedia. (2005). Corrupt Practices Investigation Bureau.
[33] UBND tỉnh Bắc Kạn. (2021). 6 nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm thực hiện công tác phòng, chống tội phạm.
[34] Ban Nội chính Tuyên Quang. (2023). Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
[35] Ban Nội chính Tuyên Quang. (2023). Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
[36] UBND tỉnh Lai Châu. (2024). Tăng cường ứng dụng công nghệ số vào phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
[37] Ban Nội chính Tuyên Quang. (2023). Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
[38] Bùi Thị Thu Huyền. (2021). Phòng, chống tiêu cực trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức.
[39] Nội chính Trung ương. (2023). Hoàn thiện cơ chế phòng ngừa, ngăn chặn tham nhũng trong thiết chế quyền lực nhà nước.
